نخستین تقسیم‌بندی در ادیان - که کمتر مورد اختلاف است - تقسیم به «ابتدایی» و «پیشرفته» است. ادیان ابتدایی متعلق به انسان‌ها و اقوام ابتدایی‌اند و مهم‌ترین ویژگی آنها این است که بسیط و ساده‌اند و برخلاف ادیان پیشرفته، نظام الاهیاتی پیچیده‌ای ندارند. در این ادیان بیشتر، مظاهر طبیعت پرستیده می‌شود و متدینان به این ادیان در پی تسخیر نیروهای طبیعی برای تأمین زندگی دنیوی و دفع بلایای طبیعی‌اند. در ادیان پیشرفته این ویژگی‌ها یا وجود ندارد یا بسیار کم‌رنگ است؛ از این رو نظامی پیچیده دارند و بیشتر به موجود یا موجوداتی فراتر از طبیعت توجه می‌کنند. انگیزه اصلی در آنها نجات و رستگاری در زندگی دیگر است. شاید بتوان ویژگی سومی به این دو ویژگی افزود و آن اینکه ادیان ابتدایی به جوامع بدوی تعلق دارند؛ در حالی‌که ادیان پیشرفته در جوامع مترقی وجود دارند.
